Bibliografische gegevens
Heliogabal. Roman. [Einzig berechtigte Übertragung aus dem Holländischen und Bearbeitung von Else Otten. Einbandzeichnung von Max Schwerdtfeger.] Frankfurt a.M., Verlag der Literarischen Anstalt Rütten & Loening. 1916. 380 pp.
- Idem. [Drittes und viertes Tausend.] Frankfurt a.M., Verlag der Literarischen Anstalt Rütten & Loening. 1917. 380 pp.
- Idem. [Fünftes und sechstes Tausend.] Frankfurt a.M., Verlag der Literarischen Anstalt Rütten & Loening. 1917. 380 pp.

Heliogabal. Roman. [Einzig berechtigte Übertragung aus dem Holländischen und Bearbeitung von Else Otten. Einbandzeichnung von Max Schwerdtfeger.] 6. bis 10. [= 7. bis 11.] Tausend. Berlin, Wilhelm Borngräber Verlag. [1919.] 380 pp.
- Idem. 12. bis 16. Tausend. Berlin, Wilhelm Borngräber Verlag. [1920] 380 pp.
- Idem. 17. bis 20. Tausend. Berlin, Wilhelm Borngräber Verlag. [1920 of 1921?] 380 pp.

Heliogabal. Roman. Einzig berechtigte Übertragung aus dem Holländischen und Bearbeitung von Else Otten. Leipzig, Zenith-Verlag Erich Stolpe. 1928. 380 pp.
Zenith Roman Reihe, nr. 45
- Idem. Berlin, Axia Verlags- und Vertriebs-G.m.b.H. 1931. 380 pp.
Axia Romane der Weltliteratur, nr. 45.

Drukgeschiedenis tot 1973
[1] 1916, 1 bis 2T. Rütten und Loening, Frankfurt. Ing. M. 6,00, Geb. M. 7,00. Börsenblatt nr. 235, 9-10-16
[2] 1917, 3 bis 4T, Rütten und Loening, Frankfurt. Ing. M. 6,00, Geb. M. 7,00. Börsenblatt nr. 152, 3-07-17
[3] 1917, 5 bis 6T, Rütten und Loening, Frankfurt. Ing. M. 6,00, Geb. M. 7,00. Börsenblatt geen vermelding.
[4] 1919, 7 bis 11T, Wilhelm Borngräber, Berlin. Ing. M. 9,00, Geb. M. 12,00. Börsenblatt nr. 53, 21-03-19
[5] 1920, 12 bis 16T. Wilhelm Borngräber, Berlin. Ing. M. 15,00, Geb. M. 20,00. Börsenblatt nr. 94, 03-05-20
[6] 1921, 17 bis 20T. Wilhelm Borngräber, Berlin. Ing. M. 15,00, Geb. M. 20,00. Börsenblatt geen vermelding
[7] 1928, Zenith Verlag, Leipzig. Zie hieronder. Börsenblatt nr. 194, 21-08-28
[8] 1931, Axia Verlags- und Vertriebs-Gm.b.H., Berlin. Zie hieronder. Börsenblatt geen vermelding.

Zenith en Axia had standaard de volgende uitvoerigen en prijzen:
A: Gedrukt op houthoudend papier en gebonden in papieren band met stofomslag. Minimum particulieren verkoopprijs M. -.95 en een inkoopprijs van M. -.65;
B: Gedrukt op houtvrij papeir, gebonden in halflederen band met gouddruk op rug en gekleurde kopsnee en beschermend verpakt. Winkelprijs M. 2.75, inkoop M. 1.45;
C: Zelfde binnenwerk als B, gebonden in buigzame lederen band met stofomslag en beschermende overtrek. Winkelprijs M. 4.-, inkoopprijs 2.30;
D: Zelfde binnenwerk als B, gebonden in linnen band, bedrukt met goudfolie en gekleurde kopsnee. Minimum verkoopprijs M. 1.65, inkoopprijs M. 1.10;
Later kwamen daarbij en verviel B, ook werden verkoop en inkoopprijzen aangepast;
E: Ingenaaide uitgave, gedrukt op houthoudend papier;
F: Halflinnen band, houthoudend papier.

Bekende edities en varianten in collectie
Rutten & Loening Verlag
1.1 Gebonden in bedrukte papieren band.
1.2 Ingenaaide in bedrukte papieren omslag. Tekening gelijk aan papieren band zowel voor alsmede op de rug.
2.1 Gebonden in bedrukte papieren band.
2.2 Ingenaaid in bedrukte papieren omslag. Voorplat gelijk aan gebonden versie. Rug alleen tekst.
3.1 Gebonden in bedrukte papieren band.

Borngräber Verlag.
4.1 Gebonden in halflinnen band met op voorzijde de bekende afbeelding van de eerste drie drukken. Nieuwe uitgever op voorplat. Rug gewijzigd.
5.1 Gebonden in halflinnen band met op voorzijde de bekende afbeelding van de eerste drie drukken. Nieuwe uitgever op voorplat. Rug gewijzigd.
5.2 Ingenaaid in bedrukte papieren omslag.
6.1 Gebonden in halflinnen band met op voorzijde de bekende afbeelding van de eerste drie drukken. Nieuwe uitgever op voorplat. Rug gewijzigd.
Zenith Verlag
7.1 Gebonden in rode papieren band met vignet op rug. (Uitvoering A)
7.2 Gebonden in halfleren band. (Uitvoering B)
7.3 Gebonden in rode, bruine en groene leren band. Meer kleuren niet uitgesloten. (Uitvoering C)
7.4 Gebonden in linnen band, inmiddels vier verschillende kleuren. (Uitvoering D)
7.5 Ingenaaide uitgave met in groene kleur bedrukte serieomslag. (Uitvoering E)
7.6 Gebonden in halflinnen band met rood voorplat. (Uitvoering F)
Axia Verlag
8.1 Gebonden in rode papieren band zonder vignet van Zenith op rug. Meerdere kleurvariaties. Met stofomslag. (Uitvoering A)
8.2 Gebonden in linnen bruinpaarse band. Meerdere kleur variaties. (Uitvoering D)

8.3 Gebonden in halflinnen band met rood voorplat. (Uitvoering F)

Toelichting

Met de vertaling van De berg van licht verschenen in 1916 begon de jaren lange verbondenheid van Else Otten als de vertaalster van Couperus in de Duitse taal. In relatief korte tijd werd deze titel een succes in Duitsland. Bijzonder is, dat deze vertaling vier verschillende uitgevers heeft gekend. Hoewel nooit met zekerheid de reden van overdracht is vast te stellen, wegens gebrek aan betrouwbare bronnen is het wel zeker, dat de Rutten & Loening financiële problemen had. Mijn eerste conclusie is, dat Borngräber voor de uitgeefrechten goed wilde betalen. De vertaalster Else Otten wist ook andere titels onder te brengen bij Borngräber, waardoor hij geïnteresseerd was in de overname. Borngräber bracht de ingenaaide uitgave voor M. 9.- op de markt en de gebonden uitgave voor M. 12.- (advertentie in boeken, zie afb. op p. 180). Borngräber heeft in 1928 de exploitatierechten overgedragen aan Zenith Verlag van Erich Stolpe. Zenith heeft in drie jaar tijd deze titel in tenminste 9 verschillende variaties op de markt gebracht. Ook Die Komödianten en Die unsichtbare Hand zijn in vergelijkbare banden verschenen als laatste in de serie Welt-Romane. Zenith heeft in 1929 zijn naam gewijzigd in Axia waarmee al een samenwerking was. De titel is in 1931 herdrukt met de nieuwe naam Axia, die de voorraden van de in financiële problemen geraakte uitgever Zenith had overgenomen. Verder blijkt, dat in geen ander land zoveel titels in de loop van de exploitatieperiode tot 1973 van uitgever zijn gewisseld.

De uitgaven na 1973 in 1995 en 1998 zijn een nieuwe vertaling van Christel Captijn-Müller en Heinz Scheeweiß. Deze laatste vallen buiten de verzameling en het onderzoek. Thans ook als POD-uitgave en e-book verkrijgbaar bij meerdere aanbieders.

Zie ook Couperus bij de buren, paragraaf 5.7 voor de boeken en paragraaf 4.3.5, 4.36 en 4.3.15 voor de uitgevers.

Couperus in den vreemde, derde druk, blz. 77 ev.

Verklaring nummering 1.1.1: 1e cijfer is drukvolgnummer; 2e cijfer is editie; 3e cijfer is variant van editie.

In collectie

1.1. Heliogabal

Gebonden papieren band met kapitaalbandje boven en onder, blauw op snee, voorzien van leeslint. Band bedrukt in drie kelueren, zwart, blauw en geel.
Bandontwerp van Max Schwerdtfeger.
Boekblok 12,7 x 18,5 cm, bandhoogte 19,1 cm.
Zetspiegel 9 x 14,5 cm ex. pag. cijfer. Zetbreedte 20,4 aug. Regelhoogte 12 punt, aantal regels ex paginacijfer 32. Omvang 380 blz., 23¾ vel van 16, laatste tekstpagina 380, velnummers op eerste pagina van het vel onderaan met verkorte titel. Druck der Spamerschen Buchdruckerei in Leipzig.

1.2. Heliogabal
Ingenaaid in bedrukt papieren omslag. Rondom schoongesneden.
Bandontwerp van Max Schwerdtfeger.
Boekblok 13,8 x 18,9 cm.
Binnenwerk is gelijk aan gebonden uitgave.

1.2.p Heliogabal
Boekblok 12,5 x 18,7 cm, bandhoogte 19,6 cm.
Binnenwerk gelijk aan vorig nummer.
Gebonden voor privé bibliotheek. Perkamenten rug met gemarmerd voor en achterplat. Kapitaalbandje en lichtbruin op snee.

2.1. Heliogabal
Gebonden in papieren band met linnenstructuur, bedrukt in drie kleuren, geel blauw en zwart. Kapitaalbandjes boven en onder, blauw op kopsnee en rondom schoon gesneden.
Boekblok 13,3 x 19,8 cm.
Zetspiegel 9 x 14,3 cm ex. pag. cijfer. Zetbreedte 20 aug. Regelhoogte 12 punt, aantal regels ex paginacijfer 32. Omvang 384 blz., 24 vel van 16, laatste tekstpagina 380, velnummers op eerste pagina van het vel onderaan met verkorte titel. Druck der Spamerschen Buchdruckerei in Leipzig.

2.2. Heliogabal
Ingenaaid en bedrukt in blauw geel en zwart. Rug nu in zwart met allen tekst bedrukt, auteur titel van onder naar boven.
Boekblok 13,3 x 19,8 cm.
Binnenwerk is gelijk aan gebonden uitgave.

3.1. Heliogabal
Oorspronkelijke titel: De berg van licht [1905].
Einzig berechtigte übertragung und Bearbeitung von Else Otten.
Fünftes und sechstes Tausend, Die Einbandzeichnung ist von Max Schwedtfeger.
1917.Verlag der Literarischen Anstalt Rütten & Loening, Frankfurt a. M.
Gebonden papieren band met kapitaalbandje boven en onder, blauw op snee, Voorzien van blauw leeslint.
Boekblok 12,3 x 18,6 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk is verder gelijk aan vorig nummers.

4.1 Heliogabal
Gebonden halflinnen band met kapitaalbandje boven en onder, rood op snee. Bandtekening gewijzigd, kleur en rug. Op rug andere vormgeving. Kleur blauw vervangen door roze, rug in zwart. Zelfde zetsel ander papier. Titelpagina met vignet uitgever in rood.
Boekblok 12,4 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Feitelijk is de oplage van 7 tot 11 duizend. Ondanks dat van uitgever is gewisseld is het gedrukt van hetzelfde zetsel.

5.1.1. Heliogabal
Gebonden in halflinnen band, bedrukt met de afbeelding van de eerste druk, rondom schoon gesneden kapitaalbandjes boven en onder en rode kleur op snee. Bandtekening voorplat ongewijzigd. Vignet uitgever op achterplat. Band eerst gemaakt en daarna bedrukt in stempeldruk. Zelfde zetsel en papier van de ingenaaide uitgave. Titelpagina met vignet uitgever in zwart. Op franse titelpagina 16. Tausend.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm, bandhoogte 19,1 cm..
Binnenwerk is gelijk aan vorige drukken.

5.1.2. Heliogabal
Nieuwe bindpartij, Vignet op achterzijde heeft een zeer sterke moet, kapitaalbandje verschilt in kleur en de kopkleur.
Schutbladen verschillen in kwaliteit.

5.2. Heliogabal
Ingenaaid, onderzijde niet afgesneden. 12. bis 16. Tausend, zelfde zetsel ander papier. Titelpagina met vignet uitgever in zwart. Op franse titelpagina 16. Tausend. Bandtekening voorplat ongewijzigd. Vignet uitgever op achterplat.
Boekblok 12,7 x 19,5 cm.

6.1.1. Heliogabal
Gebonden in halflinnen band met kapitaalbandjes boven en onder, rood op kopsnee. Voorplat met de veelkleurige afbeelding van de eerdere drukken. 17. bis 20. Tausend, zelfde zetsel, ander papier, dunner. Titel in rood. Gedruckt bei Hallberg & Büchting in Leipzig, achterplat band met uitgeversvignet. Op voorplat uitgeverbenaming gewijzigd.
Boekblok 12,2 x 18,4 cm. Bandhoogte 19 cm.

6.1.2 Heliogabal
Nieuwe bindpartij. Enkele kleine verschillen in kopkleur, drukkleur voorplat en kapitaalbandjes. Verder zijn de gegevens gelijk.

6.1.3 Heliogabal

Nieuwe bindpartij. Enkele kleine verschillen in kleur op kop, drukkleur voorplat en kapitaalbandjes. Vellen geniet in de rug en niet genaaid. Verder zijn de gegevens gelijk.

6.2. Heliogabal
Ingenaaide editie. 17. bis 20. Tausend, zelfde zetsel, ander papier, dunner. Titel in rood. Voorplat met de veelkleurige afbeelding van de eerdere drukken.
Gedruckt bei Hallberg & Büchting in Leipzig, achterplat band met uitgeversvignet. Op voorplat uitgeverbenaming gewijzigd.
Boekblok 12,6 x 19,4 cm.

Uitvoering A

7.1.1. Heliogabal
Gedrukt in vellen van 32, velnummers niet aangepast. Gebonden in rode papieren band. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Overige gegevens zijn gelijk.

7.1.2. Heliogabal
Gedrukt in vellen van 32, velnummers niet aangepast. Gebonden in rode papieren band. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Nieuwe bindpartij, naaisteken en kleur band verschillen.

7.1.3 Heliogabal

Gebonden in rode papieren band. Bandontwerp ook gebruikt voor Die unsichtbare Hand en Die Komödianten. Boekblok 12,5 x 18,6 cm. Bandhoogte 19,2 cm. Nieuwe bindpartij, geen vignet op rug, formaat is groter en kleur rood verschild..

7.1.4 Heliogabal

Gebonden in blauwe papieren band. Bandontwerp ook gebruikt voor Die unsichtbare Hand en Die Komödianten. Boekblok 12,3 x 18,5 cm. Bandhoogte 18,7 cm. Vignet op rug, formaat iets kleiner. Kleur blauw komt weinig voor.

7.2 Heliogabal

Houtvrijpapier in halfleren band met groene leren rug en papieren platten. Kapitaalbandjes boven en onder met roodbruine kopsnee. Uitvoering gelijk aan Die unsichtbare Hand en Die Komödianten. Boekblok 12,5 x 18,5 cm. Bandhoogte 19 cm.

7.3.1. Heliogabal
Gebonden in rood leren band. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Gedrukt in vellen van 32, velnummers niet aangepast. Zetsel gelijk aan de eerste druk. Zelfde beschadigingen in eerdere drukken aangetroffen.

7.3.2. Heliogabal

Gebonden in bruine leren band. velnummers niet aangepast.elnummers niet aangepast. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Zetsel gelijk aan de eerste druk. Zelfde beschadigingen in eerdere drukken aangetroffen.

7.3.3. Heliogabal
Gebonden in groene leren band. Velnummers niet aangepast. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Zetsel gelijk aan de eerste druk. Zelfde beschadigingen in eerdere drukken aangetroffen.

7.3.4 Heliogabal

Gebonden in blauwe leren band. Velnummers niet aangepast. Bandontwerp ook gebruikt voor Die unsichtbare Hand en Die Komödianten. Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm. Zetsel gelijk aan de eerste druk. Zelfde beschadigingen in eerdere drukken aangetroffen.

7.4.1. Heliogabal
Bruinrode linnen band met goudstempel op voorplat en rug. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,5 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk is gelijk.

7.4.2. Heliogabal
Gebonden in linnen band in meer bruine kleur. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,5 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk is gelijk.

7.4.3. Heliogabal
Rode linnen band met kapitaalbandje boven en onder met blauwe kleur op snee. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’. Deze kleur linnen ook aangetroffen bij ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,6 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk is gelijk.

7.4.4 Heliogabal
Groene linnen band met kapitaalbandje boven en onder met blauwe kleur op snee. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die Unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’. Deze kleur linnen ook aangetroffen bij ‘Die Unsichtbare Hand’.
Boekblok 12,4 x 18,5 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk is gelijk.

7.4.5. Heliogabal
Groene linnen band met kapitaalbandje boven en onder met blauwe kleur op snee. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die Unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’. Deze kleur linnen ook aangetroffen bij ‘Die Unsichtbare Hand’.
Kleiner formaat. Boekblok 12,2 x 18,3 cm. Bandhoogte 18,8 cm.
Ook stand rugtitels is verschillend. Binnenwerk is gelijk.

7.5.1. Heliogabal
Genaaid gebrocheerd in met in groen bedrukt omslag. Op rug nummer 45. reeksbenaming niet vermeld in binnenwerk of omslag. In advertenties werd de naam gebruikt: Zenith Romane der Weltliteratur. Ontwerper van het serie-omslagtekening is niet vermeld. Omslagontwerp ook gebruikt voor ‘Die Unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’. Het omslag werd eveneens gebruikt voor de stofomslagen.
Boekblok 12,4 x 18,3 cm.
Binnenwerk is gelijk.

7.6.1. Heliogabal
Gebonden in halflinnen band met voorplatten in rood met spitsbogen. Deze uitvoering ook aangetroffen bij ‘Die Unsichtbare Hand’.
Boekblok 12,5 x 18,7 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk is gelijk aan vorige drukken.

[8] 1931 - eerste druk Axia Verlag

Uitvoering A

8.1.1. Heliogabal
Gebonden in rode papieren band met stofomslag. Gedrukt in vellen van 32, velnummers niet aangepast. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Nieuwe druk, oud omslagontwerp, op rug geen vignet en kleur wijkt licht af van voorgaande druk met gelijk ontwerp.

8.1.2. Heliogabal
Gebonden in rode papieren band. Gedrukt in vellen van 32, velnummers niet aangepast. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Nieuwe druk, oud omslagontwerp, op rug geen vignet en kleur wijkt licht af van voorgaande druk met gelijk ontwerp.

8.1.3. Heliogabal
Gebonden in rode papieren band. Gedrukt in vellen van 32, velnummers niet aangepast. Bandontwerp ook gebruikt voor ‘Die unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.
Boekblok 12,5 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Nieuwe druk, oud omslagontwerp, op rug geen vignet en kleur wijkt licht af van voorgaande druk met gelijk ontwerp.

8.2.1 Heliogabal
Gebonden in paarse linnen band. Rug verkleurd. Op de band is de voornaam niet meer vermeld. Kopsnee donker blauw.
Boekblok 12,4 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Papier binnenwerk is niet gelijk aan de uitgave in papieren band, witter en doorzichtiger.

8.2.2. Heliogabal
Gebonden in paarse linnen band. Op de band is niet meer de voornaam vermeld. Nieuwe bindpartij. Kleur kopsnee is verschillend evenals kleur linnen. Plaats opdruk afwijkend.
Boekblok 12,4 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Binnenwerk is gelijk aan vorig nummer.

8.2.3. Heliogabal
Gebonden in groenlinnen band. Op de band is niet meer de voornaam vermeld. Kleur kopsnee is paarsblauw achtig. Plaats opdruk gelijk aan nummer 28.
Boekblok 12,4 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Binnenwerk is gelijk aan vorig nummer.

8.2.4. Heliogabal
Gebonden in linnen band, kleur fuchsia. Op de band is niet meer de voornaam vermeld. Kleur kopsnee is paarsblauw achtig. Kapitaalbandje boven en onder. Plaats opdruk gelijk aan nummer 8.2.2.
Boekblok 12,4 x 18,4 cm. Bandhoogte 18,9 cm.
Binnenwerk is gelijk aan vorige nummers.

8.3.1. Heliogabal
Gebonden in halflinnen band met voorplatten in rood met spitsbogen. Deze uitvoering ook aangetroffen bij ‘Die Unsichtbare Hand’ en ‘Die Komödianten’.

Boekblok 12,5 x 18,7 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk is gelijk aan vorige drukken.

Vertaaldwerk