Bibliografische gegevens
Das Schwebende Schachbrett. Einzig berechtigte Übertragung von Else Otten. [Mit einem Nachwort der Übersetzerin und einer Bibliographie. 1.-4. Tausend.] Berlin, Ernst Rowohlt Verlag. 1921. 335 pp.
- Idem. [5.-9. Tausend.] Berlin, Ernst Rowohlt Verlag. 1923. 335 pp.

Die unsichtbare Hand. Ein Roman um Konig Artus' Tafelrunde. Einzig berechtigte Übersetzung von Else Otten. Leipzig, Zenith-Verlag Erich Stolpe. 1928. 282 pp.

Drukgeschiedenis tot 1973
[1] 1921, Ernst Rowohlt Verlag, Berlin. Ing. 24,00. Geb. M. 34,00. Börsenblatt, nr. 103, 4-05-1921.
[2] 1923, Ernst Rowohlt Verlag, Berlin. Ing. 24,00. Geb. M. 34,00. Börsenblatt, nr. 225, 1-11-1923.
[3] 1928, Zenith-Verlag Erich Stolpe, Leipzig. Börsenblatt, nr. 194, 21-08-1928.

Bekende edities en varianten
Rowohlt
1.1 Gebonden papierenband, bedrukt in groen en zwart, met kapitaalbandje boven en onder en groenblauw op snee. Meerdere bindpartijen met kleine afwijkingen waargenomen.

2.1 Gebonden in rood papieren band, meerdere uitvoeringen en kleurverschillen.
2.2 Groene halflinnen band met papieren voor- en achterplat in zwart bedrukt. Kapitaalbandje boven en onder, gele verf op bovensnee.
2.3 Grijs halflinnen band met papieren voor- en achterplat in zwart bedrukt. Kapitaalbandje boven en onder, grijze verf op bovensnee.
2.4 Blauwe linnen band in goud bedrukt. Kapitaalbandje boven en onder, gele verf op boven snee.

2.5 Lichtblauw linnen band goud bedrukt. Uitvoering gelijk aan 2.4.
Zenith
3.1.1 Gebonden in rood papieren band, meerdere uitvoeringen en kleurverschillen
3.1.2 Gebonden in groen papieren band.
3.1.3 Gebonden in oranje rode papieren band
3.1.4 Gebonden in blauw papieren band.
3.2 Gebonden in half lederen band met papieren platten.
3.3.1 Gebonden in bruin lederen band
3.3.2 Gebonden in blauw lederen band.
3.3.3 Gebonden in groen lederen band
3.3.4 Gebonden in bruin lederen band, dikker papier.
3.3.5 Gebonden in groen lederen band met buikbandje.
3.3.6 Gebonden in rood lederen band.
3.4.1 Gebonden in groenlinnen band.

3.4.2 Gebonden in blauwlinnen band.
3.4.3 Gebonden in roodlinnen band.

3.4.4 Gebonden in lichtblauw linnen band.

3.4.5 Gebonden in okerkleurige linnen band.

3.5.1 Genaaid gebrocheerd in papieren omslag.
3.6.1 Gebonden in half linnen band.

Zenith, later Axia had standaard de volgende uitvoerigen en prijzen:
A: Gedrukt op houthoudend papier en gebonden in papieren band met stofomslag. Minimum particulieren verkoopprijs M. -.95 en een inkoopprijs van M. -.65;
B: Gedrukt op houtvrij papeir, gebonden in halflederen band met gouddruk op rug en gekleurde kopsnee en beschermend verpakt. Winkelprijs M. 2.75, inkoop M. 1.45;
C: Zelfde binnenwerk als B, gebonden in buigzame lederen band met stofomslag en beschermende overtrek. Winkelprijs M. 4.-, inkoopprijs 2.30;
D: Zelfde binnenwerk als B, gebonden in linnen band, bedrukt met goudfolie en gekleurde kopsnee. Minimum verkoopprijs M. 1.65, inkoopprijs M. 1.10;
Later kwamen daarbij en verviel B, ook werden verkoop en inkoopprijzen aangepast;
E: Ingenaaide uitgave, gedrukt op houthoudend papier;
F: Halflinnen band, houthoudend papier.

Toelichting

Deze historische ridderroman verscheen in een oplaag van 4.000 exemplaren in het voorjaar van 1921 en was het derde boek van Couperus bij deze uitgever. Eerder verschenen Babel en Aphrodite in Ägypten. Rowohlt had de gewoonte om zijn romans een eigen uitstraling te geven. De eerste druk bracht deze uitgever in twee uitvoeringen, de ingenaaide uitgave voor M. 24,- en de gebonden uitgave voor M. 34,-. Aan de prijzen van de boeken is de geldontwaarding in de periode na de Eerste Wereldoorlog duidelijk af te lezen. Vermoedelijk werden er twee soorten papier gebruikt omdat de dikte van de twee exemplaren verschillen.

Else Otten had een verklaring met bibliografie laten opnemen over de vele vertalingen van Couperus, die in korte tijd op de markt waren gekomen. Na de opsomming van alle titels volgde ook een advertentie met de twee andere uitgaven van Couperus, die bij Rowohlt verschenen waren. De uitgave werd goed verkocht en na twee jaar was de eerste oplaag van 4.000 uitverkocht en was een herdruk nodig.

De tweede druk verscheen in het najaar van 1923. In de aankondiging werd geen prijs vermeld, waarschijnlijk in verband met de toenmalige invoering van de ‘Goldmark’. Volgens de vermelding in de aankondiging in het Börsenblatt was er een herdruk van 5.000 exemplaren. De tweede druk werd in eerste instantie uitsluitend uitgebracht in een papieren band. De uitgave werd niet met een advertentie aangekondigd, maar kwam uitsluitend in de rubriek ‘nieuw verschenen boeken’ voor. In een aanbiedingsfolder uit 1926 kunnen we vaststellen dat de geldwaarde en de prijzen weer genormaliseerd waren; voor de ingenaaide uitgave wordt M. 2,- gevraagd en gebonden M. 3,-. Babel wordt in de folder als uitverkocht vermeld en Aphrodite in Ägypten komt er niet meer in voor. Voor deze tweede druk had Rowohlt een nieuwe bandtekening laten maken. Voor deze herdruk is hetzelfde zetsel gebruikt en ook het formaat is gelijk aan de eerste druk. Voor de nieuwe bindpartijen zijn andere materialen voor de band gebruikt. Waarschijnlijk waren de boeken voorzien van een stofomslag met de afbeelding zoals die op de papieren band voorkwam. De advertentie achterin was aangepast: geen prijzen meer en Babel ontbreekt in de advertentie. De uitgever gaf hier in het kort de inhoud van het boek weer en sloot af met het beeldende taalgebruik van de auteur.

Else Otten had de rechten voor deze uitgave verkregen in 1918, drie jaar voordat het boek gereed kwam, onder de conditie van 500 gulden voor de eerste 10.000 exemplaren en daarboven een extra betaling van 200 gulden. De Nederlandse uitgave verscheen pas in 1922, feitelijk in 1923, bij de Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, ook bekend als de Wereldbibliotheek. Het was wel al eerder gepubliceerd in de Haagsche Post. Voor de vertaalster zal deze uitgave rendabel zijn geweest. Zeer waarschijnlijk was de uitgave bij Rowohlt uitverkocht geraakt en werd het besluit genomen deze niet te herdrukken. De uitgave werd in licentie enkele jaren later ondergebracht bij een nieuwe uitgever.

Zenith Verlag Erich Stolpe bracht de uitgave in 1928 met de nieuwe titel Die unsichtbare Hand uit in zijn serie Zenith Roman Reihe als nummer 44 gelijktijdig met Die Komödianten, nr. 45 en Heliogabal, nr. 46. en werd aangekondigd in het Börsenblatt. Zoals eerder gezegd werd gemikt op een hoge omzetsnelheid met deze serie.

Het is zeer waarschijnlijk dat alle nu bekende varianten bij alle drie de boeken voorkomen. .

Zie Couperus bij de buren paragraaf 5.16 voor de titelhistorie en paragraaf 4.3.8 en 4.3.15 voor de uitgevers.

Louis Couperus in den vreemde, derde druk, blz. 227 ev.

Verklaring nummering 1.1.1: 1e cijfer is drukvolgnummer; 2e cijfer is editie; 3e cijfer is variant van editie.

In collectie

1.1.1. Das Schwebende schachbrett
Gebonden papierenband, bedrukt in groen en zwart, met kapitaalbandje boven en onder en groenblauw op snee.
Boekblok 12,3 x 18,5 cm, bandhoogte 19,1 cm.
Zetspiegel 9,2 x 19,8 ex paginacijfer. Zetbreedte 19,5 pica. Regelhoogte 11 punt, aantal regels ex. paginacijfer 33. Omvang 336 blz., 21 vel van 16, laatste tekstpagina 335. Velnummer met verkorte titel op eerste pagina van het vel. Druk: Spamersche Buchdruckerei in Leipzig. Binder is niet vermeld.

1.1.2. Das schwebende Schachbrett
Gebonden papierenband, bedrukt in groen en zwart, met kapitaalbandje boven en onder en groenblauw op snee.
Nieuwe bindpartij, schutblad is anders en de kleur van de kopsnee. Papier dunner. Verschil 2 mm. Verder is er enig verschil in de kleur groen waar te nemen.

1.2.p Das schwebende Schachbrett

Voorbeeld van een particulieren band. De oorspronkelijke waarschijnlijk ingenaaide uitgave is gebonden in halflinnen band met versterkte hoeken. Op rug of voorplat geen auteur en titelvermelding. Voorzien van kapitaalbandjes boven en onder. Groen op boven snee. Boekblok 12,3 x 18,8 cm, bandhoogte 19,3 cm.

1.3.p Das schwebende Schachbrett

De oorspronkelijke waarschijnlijk ingenaaide uitgave is gebonden in halflinnen band met versterkte ronde hoeken. Op rug auteur en titelvermelding. Voorzien van kapitaalbandjes boven en onder. Groen op boven snee. Voor en achterplat beplakt met gemarmerd papier. Bibliotheekboek gezien de mogelijkheid om kaartjes in te steken. Boekblok 11,5 x 17,9 cm, bandhoogte 18,7 cm.

2.1.1 Das schwebende Schachbrett
Gebonden in met zwart en rood papieren band met rode kapitaal bandjes boven en onder.
Boekblok 12,1 x 18,5 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Zetsel gelijk.
Advertentie op laatste pagina is verschillend. Geen prijzen en Babel is uit de advertentie.

2.1.2. Das schwebende Schachbrett
Gebonden in met zwart en rood papieren band met grijze kapitaal bandjes boven en onder en grijze kopkleur.
Boekblok 12,1 x 18,5 cm. Bandhoogte 19,1 cm.
Binnenwerk verder gelijk

2.2. Das schwebende Schachbrett
Groene half linnen band met papieren voor en achterplat in zwart bedrukt. Kapitaalbandje boven en onder, gele verf op boven snee.
Boekblok 12 x 18,1 cm. Bandhoogte 18,6 cm.
Zetsel gelijk.
Advertentie op laatste pagina is gelijk aan vorig nummer.

2.3.1. Das schwebende Schachbrett
Grijze halflinnen band met papieren voor en achterplat in donkerblauw bedrukt. Lettertype gelijk aan groene band. Kapitaalbandje boven en onder, grijsblauwe verf op kopsnee. Drie kleine naaisteken.
Boekblok 12,2 x 18,1 cm. Bandhoogte 18,7 cm.
Binnenwerk verder gelijk.

2.3.2 Das schwebende Schachbrett
Grijze halflinnen band met papieren voor en achterplat in donkerblauw bedrukt. Lettertype gelijk aan groene band. Kapitaalbandje boven en onder, grijsblauwe verf op kopsnee. Drie grote naaisteken.
Boekblok 12,2 x 18,1 cm. Bandhoogte 18,7 cm.
Binnenwerk verder gelijk.

2.4.1. Das schwebende Schachbrett
Blauwe linnen band in goud bedrukt. Oker kapitaalbandje boven en onder, gele verf op boven snee.
Boekblok 12,1 x 18 cm. Bandhoogte 18,6 cm.
Zetsel gelijk.
Advertentie op laatste pagina is gelijk aan vorig nummer.

2.5.2. Das schwebende Schachbrett
Lichtblauwe linnen band in goud bedrukt. Rode kapitaalbandje boven en onder, donker gele verf op boven snee.
Boekblok 12,1 x 18 cm. Bandhoogte 18,6 cm.
Binnenwerk gelijk.

Uitvoering A

3.1.1. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in rood en zwart bedrukte papieren band. Bandontwerp gelijk aan de band van ‘Heliogabal’ en Komödinaten.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Zetspiegel 9,3 x 14,6 cm, ex paginacijfer. Zetbreedte 20,5 aug. Regelhoogte 12 punt, aantal regels ex. paginacijfer 32. Omvang 284 blz. 8 vel van 32 + 1 vel van 28, laatste tekst pagina 282. Velnummers op eerste pagina op vel van 16. Gezet in Gotische letter.
Druck- und Verlagshaus Karl Prochaska, Tsch,-Teschen. Binder is niet vermeld.

3.1.2. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Nieuwe oplaag. Papier is verschillend. Kleur band afwijkend iets donkerder. Schutblad andere papiersoort. Bind en drukjaar onbekend.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.1.3 Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in met groen en zwart bedrukte papieren band. Bandontwerp gelijk aan de band van Heliogabal en Komödianten.
Boekblok 12,5 x 18,5 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.1.4 Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in met blauw en zwart bedrukte papieren band. Bandontwerp gelijk aan de band van Heliogabal en Komödianten.
Boekblok 12,5 x 18,5 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.2.1. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in half leren band met bruine rug en voor en achterplat van omtrokken karton roze gestreept papier. Vermoedelijk uit 1931
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Gegevens binnenwerk zijn gelijk aan eerder nummers evenals de overige gegevens.

3.2.2. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in half leren band met rode rug en voor en achterplat van omtrokken karton roze gestreept papier. Vermoedelijk uit 1931
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Gegevens binnenwerk zijn gelijk aan eerder nummers evenals de overige gegevens.

3.3.1 Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in bruin lederen band. Grijs op snee met kapitaalbandje boven en onder. Op voorplat en rug in goud auteur en titel.
Bandontwerp gelijk aan de band van ‘Heliogabal’ en Komödinaten. Kleur leer en uitvoering nagenoeg gelijk aan ‘Heliogabal’. Zie ook de inleiding.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 13 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.3.2. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in iets donker blauw lederen band. Grijs op snee met kapitaalbandje boven en onder. Op voorplat en rug in goud auteur en titel.
Boekblok 12,3 x 18,6 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 13 mm.
Gegevens binnenwerk zijn gelijk aan vorig nummer evenals overige gegevens.

3.3.3 Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in lichter blauw lederen band. Grijs op snee met kapitaalbandje boven en onder. Op voorplat en rug in goud auteur en titel. Naaisteken verschillen met vorig nummer. Vermoedelijk gekocht in 1934, naam en datum op schutblad. Verdere gegevens gelijk.

3.3.4. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in groen lederen band. Grijsblauw op snee met kapitaalbandje boven en onder. Nieuwe oplaag op dikker papier binnenwerk dikker. Ook het kapitaalbandje verschild. Kleur leer en uitvoering nagenoeg gelijk aan ‘Die Komödianten’. Zie ook de inleiding.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Gegevens binnenwerk zijn gelijk aan eerdere nummers evenals de overige gegevens.

3.3.5. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in bruin lederen band. Grijs op snee met kapitaalbandje. Ook het kapitaalbandje verschild. Kleur leer nagenoeg gelijk aan eerste nummer en gelijk aan ‘Heliogabal’.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Gegevens binnenwerk zijn gelijk aan eerder nummers evenals de overige gegevens.

3.3.6. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in groen lederen band. Blauwgrijs op snee met kapitaalbandje. Wit kapitaalbandjes. Kleur leer nagenoeg gelijk aan nummer 3.3.4 en gelijk aan ‘Heliogabal’.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Gegevens binnenwerk zijn gelijk aan eerdere nummers evenals de overige gegevens.

3.3.7. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in rood lederen band. Grijs op snee met kapitaalbandje. Kleur leer nagenoeg gelijk aan ‘Heliogabal’.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Gegevens binnenwerk zijn gelijk aan eerder nummers evenals de overige gegevens.

3.4.1 Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in groenlinnen band met goudstempel bedrukt. Kapitaalbandjes boven en onder, Kleur kopsnee grijsblauw. Rondom schoon gesneden.
Uitvoering is gelijk aan Heliogabal.
Boekblok 12,2 x 18,3 cm. Bandhoogte 18,8 cm. Dikte binnenwerk 13 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.4.2. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in paarslinnen band met goudstempel bedrukt. Kapitaalbandjes boven en onder, Kleur kopsnee paarsblauw. Rondom schoon gesneden. Gedrukt op houtvrij papier.
Uitvoering is gelijk aan Heliogabal.
Boekblok 12,2 x 18,3 cm. Bandhoogte 18,8 cm. Dikte binnenwerk 13 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.4.3. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Gebonden in roodlinnen band met goudstempel bedrukt. Kapitaalbandjes boven en onder, Kleur kopsnee paarsblauw. Rondom schoon gesneden. Gedrukt op houtvrij papier.
Uitvoering is gelijk aan Heliogabal.
Boekblok 12,2 x 18,3 cm. Bandhoogte 18,8 cm. Dikte binnenwerk 13 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers

3.4.4. Die Unsichtbare Hand
Gebonden in lichtblauwe band met goudstempel bedrukt. Kapitaalbandjes boven en onder, Kleur kopsnee paarsblauw. Rondom schoon gesneden. Gedrukt op houtvrij papier.
Uitvoering is gelijk aan Heliogabal en Die Komödianten.
Boekblok 12,2 x 18,3 cm. Bandhoogte 18,8 cm. Dikte binnenwerk 13 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.4.5. Die Unsichtbare Hand
Gebonden in okergeel linnen band met goudstempel bedrukt. Kapitaalbandjes boven en onder, Kleur kopsnee donker paarsblauw. Rondom schoon gesneden. Gedrukt op houtvrij papier.
Uitvoering is gelijk aan Heliogabal en Die Komödianten.
Boekblok 12,2 x 18,3 cm. Bandhoogte 18,8 cm. Dikte binnenwerk 13 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers. Dit exemplaar mist franse titelpagina en schutblad.

3.5 Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Genaaid gebrocheerd in papieren band bedrukt in groen. op rug nummer 44. Tekst op rug loopt over op achterplat. Ontwerp gemaakt voor stofomslag.
Zetsel is gelijk.
Boekblok 12,7 x 18,5 cm. Dikte binnenwerk 13 mm. Rondom schoon gesneden.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

3.6.1. Die Unsichtbare Hand
Ein Roman um König Artus’ Tafelrunde.
Nieuwe oplaag. Papier verschild met de vorige twee nummers. Gebonden in halflinnen band. Kleur voorplat gelijk aan vorig nummer. Schutblad andere papiersoort dan vorige twee nummers. Bind en drukjaar is onbekend. Bandontwerp voorplat gelijk aan de band van ‘Heliogabal’ en Komödinaten.
Boekblok 12,3 x 18,4 cm, bandhoogte 19 cm. Dikte binnenwerk 15 mm.
Binnenwerk en overige gegevens zijn gelijk aan vorige nummers.

Vertaaldwerk